Ο Αθηναγόρας ήταν κατάσκοπος των ΗΠΑ

Ζωτικής σημασίας έγγραφα δείχνουν πώς ο Πατριάρχης Αθηναγόρας, κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου θεώρησε ως πόλεμο του Καλού (ΗΠΑ) εναντίον του Κακού (ΕΣΣΔ). Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας θεωρούσε τον εαυτό του ως ζωτικό μέρος της αμερικανικής ομάδας — όχι μαριονέτα, αλλά συνεργάτη. Στα μάτια του, το Οικουμενικό Πατριαρχείο ήταν βασικός παράγοντας στον πόλεμο κατά της ΕΣΣΔ και κυρίως της Ρωσίας και μία από τις κύριες προτεραιότητες του Πατριαρχείου του ήταν να προωθήσει τα συμφέροντα των ΗΠΑ ενάντια στη Σοβιετική Ένωση.

Σε ένα σημείωμα μεταξύ των γραφείων του OSS με ημερομηνία 26 Μαρτίου 1942, ένας πράκτορας πληροφοριών ονόματι Ulius L. Amoss έγραψε αυτό σε έναν συνάδελφο πράκτορα του OSS που ονομάζεται David Burns,

Ο Αρχιεπίσκοπος ήταν εξαιρετικά ευχαριστημένος που συναντήθηκε και γευμάτισε μαζί σας. Μου έχει πει ότι όλες οι εγκαταστάσεις του οργανισμού του είναι στη διάθεσή μας. Το έθεσε με αυτά τα λόγια:

«Έχω τρεις Επισκόπους, τριακόσιους ιερείς και μια μεγάλη και μακρινή οργάνωση. Κάθε ένα υπό τη διαταγή μου είναι κάτω από τη δική σας. Μπορείτε να τους παραγγείλετε για οποιαδήποτε υπηρεσία χρειάζεστε. Δεν θα γίνουν ερωτήσεις και οι οδηγίες σας θα εκτελεστούν πιστά. Σας παρακαλώ πείτε στον κύριο Μπερνς για μένα ότι έτσι είναι».

Ένα μήνα αργότερα, στις 25 Απριλίου, ο 56χρονος Έλληνας Αρχιεπίσκοπος επιχείρησε να καταταγεί στον αμερικανικό στρατό. Τον απέρριψαν.

Λίγες εβδομάδες μετά, στις 14 Μαΐου, ο Ulias Amoss, ο ίδιος πράκτορας πληροφοριών που έγραψε το υπόμνημα της 26ης Μαρτίου, έγραψε μια επιστολή στον Αθηναγόρα, ευχαριστώντας τον για τη συνεχή συνεργασία της Ελληνικής Αρχιεπισκοπής, λέγοντας, εν μέρει, «Η φροντίδα με την οποία Επίσκοποι και ιερείς έχουν συνεργαστεί έχει εντυπωσιάσει τους πάντες και η αναφορά ότι, ίσως, θα μας επιστραφούν έως και εκατό χιλιάδες ονόματα είναι εκπληκτική». Την ίδια μέρα, ο ίδιος ο William J. Donovan — ο επικεφαλής του OSS — έγραψε επίσης στον Αθηναγόρα: «Οι αναφορές και οι περιγραφές Ελληνοαμερικανών νέων στρατιωτικής ηλικίας που τόσο ευγενικά αναλάβατε, έρχονται σε θαυμάσιο όγκο. Η φροντίδα με την οποία η Σεβασμιώτατε διαχειρίστηκε αυτή τη σημαντική υπηρεσία παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για τις ένοπλες υπηρεσίες μας και επιθυμώ να εκφράσω τη βαθιά μου εκτίμηση για την πιστή και πατριωτική βοήθειά σας».

Τότε ο Ντόνοβαν προφανώς πήγε έξω από την πόλη, οπότε ο Αθηναγόρας περίμενε να απαντήσει μέχρι τις 16 Ιουλίου. Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της επιστολής του Αρχιεπισκόπου:

Αγαπητέ μου κύριε Ντόνοβαν:

Έλαβα την εγκάρδια επιστολή σου της 15ης Μαΐου, αλλά μόλις έμαθα ότι στο μεταξύ είχες φύγει, περίμενα να επιστρέψεις για να σου γράψω.

Σας καλωσορίζω και σας ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου για την επιστολή σας και το περιεχόμενό της. Με έχετε υποχρεώσει πάρα πολύ, γιατί νομίζω ότι δεν κάνω πολλά για τις ΗΠΑ, στις οποίες είμαι βαθιά υπόχρεος.

Είμαι έτοιμος όμως να υποταχθώ σε κάθε καθήκον και να κάνω κάθε δυνατή θυσία για την αγαπημένη μας Χώρα, που αγωνίζεται για την Παγκόσμια ελευθερία και δικαιοσύνη και για τη Νέα Μέρα που θα έρθει.

Ήμουν στην Ουάσιγκτον πριν από λίγες μέρες και θα είχα έρθει να σας δω αν δεν με είχαν καλέσει πίσω στη Νέα Υόρκη Να είστε βέβαιοι, ωστόσο, ότι με την πρώτη μου ευκαιρία θα έρθω στην Ουάσιγκτον για να σας συναντήσω προσωπικά και να εκφράσω τον ειλικρινή θαυμασμό μου προς εσένα.

Ειλικρινά δικός σας,

Αρχιεπίσκοπος Αθηναγόρας

Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηναγόρας παρέμεινε πολύτιμος πόρος για τις αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών. 
Εκθέσεις του OSS αναφέρουν τον Αθηναγόρα ως μια από τις βασικότερες επαφές.

Η σχέση του Αθηναγόρα με την κυβέρνηση των ΗΠΑ αποδείχθηκε αμοιβαία επωφελής. Όταν ο Αθηναγόρας εξελέγη Οικουμενικός Πατριάρχης στα τέλη του 1948, μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη με το προεδρικό αεροπλάνο του Προέδρου Τρούμαν (το οποίο ονομάστηκε, κατά περίεργο τρόπο, «Ιερή Αγελάδα»). Από τη νέα του θέση στο Φανάρι, ο Αθηναγόρας υπηρέτησε ως φιλοαμερικανικό αντίβαρο στο φιλοσοβιετικό Πατριαρχείο Μόσχας.